Động Ngũ Hổ

Trong tín ngưỡng dân gian của người Việt, hổ là loài vật linh thiêng, được tôn thờ, sùng bái và gọi một cách trân trọng là ông, ngài, cậu, chúa... Thần hổ uy linh và đầy huyền bí đã đi vào đời sống tâm linh của người Việt, trở thành nhân vật được thờ cúng ở rất nhiều điện, đền, phủ... Trong điện thờ đạo Mẫu Việt Nam, thần hổ được thờ cúng với tư cách là một sơn thần, có ban thờ riêng với một số nghi thức, nghi lễ đặc trưng.

Ngũ Hổ là gì? Động ngũ hổ là gì? có Vai trò gi?

Quan Ngũ Hổ và Ông Lốt (Rắn ), nơi thờ thần Ngũ Hổ ở hạ ban, phía duới điện thờ Mẫu. Phía trên điện thờ chính, có hình tuợng đôi Thanh Xà Bạch Xà vắt ngang. Trong quan niệm dân gian, Hổ là vị chúa cai quản vùng rừng núi, còn Rắn là thần ở nơi sông nuớc.

Các ngài hổ có màu sắc khác nhau, trong đó:

• • Hoàng Hổ (Hổ vàng) trấn phương Trung tâm (Địa khu)
  • Hắc Hổ (Hổ đen) trấn phuơng Bắc (Thuỷ khu)
  • Bạch Hổ (Hổ trắng) trấn phuơng Tây (Kim khu)
  • Xích Hổ ( Hổ đỏ ) trấn phuơng Nam (Hoả khu)
  • Thanh Hổ (Hổ xanh) trấn phuơng Đông (Mộc khu)

Trong thờ Mẫu Tứ Phủ hay trong tín nguỡng dân gian, hình tuợng Hổ là biểu tuợng cho sức mạnh thiêng liêng, có thể trừ diệt ma tà, trấn giữ các phuơng, là thần linh canh cửa ở các ngôi đền. Ban ngũ hổ thường được bài trí giống như một hang động lớn, có những phiến đá nhấp nhô, tạo thế của hang núi, mang dáng dấp huyền bí. Đây chính là nơi ngự trị của thần hổ, thường thờ tranh hoặc tượng. Nếu thờ một ngài, người phụng thờ phải xem bản mệnh, tìm hiểu căn mệnh hợp ngài hổ nào mới thờ riêng.

Trong ban thờ, cần sắp xếp vị trí theo hướng mà các ngài trấn giữ, tuân theo quy luật ngũ hành:

• • Hoàng Hổ (Hổ vàng - hành thổ) ở vị trí chính giữa ứng với trung ương chính điện
  • Thanh hổ (màu xanh - hành mộc) ứng với phương Đông
  • Bạch hổ (màu trắng - hành kim) ứng với phương Tây
  • Xích hổ (màu đỏ - hành hỏa) ứng với phương Nam
  • Hắc hổ (màu xám đen - hành thủy) ứng với phương Bắc.

Hình tượng Ngũ Hổ trên không chỉ tượng trưng cho ngũ hành với mối quan hệ tương sinh, tương khắc trong vũ trụ mà còn để thể hiện quyền uy của mỗi vị thần trong phép nhà thánh. Trong đó, hoàng hổ tướng quân giữ vai trò trưởng trung cung, có nhiều quyền phép, trấn giữ điều lệnh các phương. Ông là vị lãnh chúa cao nhất, thâu tóm mọi uy quyền, quyết định âm phù dương trợ cho dân gian. Ở các điện thờ tư nhân việc thờ thần ngũ hổ có quy luật rất chặt chẽ. Đối với những người căn cao số nặng, khi mở phủ, mở điện, cần bố trí giống như trên cửa điện mẫu, bắt buộc phải có ban ngũ hổ. Những gia đình khá giả có thể thờ tượng, gia đình điều kiện chưa cho phép có thể bốc bát hương, treo ảnh thờ an vị.

Ngũ Hổ thờ trong điện có thể là tranh thờ, tượng thờ, hoặc vẽ trực tiếp trên hạ ban của điện thờ. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều tranh vẽ về đề tài ngũ hổ, đặc biệt là dòng tranh Hàng Trống. Hình tượng ngũ hổ trong tranh Hàng Trống được bố cục cân đối, con thì đứng, con thì ngồi, con cưỡi mây lướt gió… Từ dáng dấp đến ánh mắt, chòm râu, vẻ mặt cùng khí thế toàn thân đều toát lên sức sống mãnh liệt của loài chúa sơn lâm. Vì vậy, khi nhìn bức tranh ngũ hổ, người xem cảm nhận được khối thân chắc khỏe, dáng ngồi, thế đứng đường bệ, oai phong, đặc biệt những chiếc đuôi như đang ve vẩy, uốn vồng lên để đập xuống đất hoặc bật chồm lên. Mắt hổ như hừng hực nội lực của loài mãnh chúa, lột tả rõ nét sự oai hùng, lẫm liệt.

Hình tượng ngũ hổ tiêu biểu cho sức mạnh toàn năng, có thể cứu độ, giúp đời, trấn yên bản điện. Ngũ hổ được coi là bộ hạ đắc lực của thánh mẫu trong việc trừ tà ma, ngoại đạo.

Ý nghĩa của việc phụng thờ thần hổ trong điện thờ đạo Mẫu Việt Nam:

Tín ngưỡng thờ mẫu tam, tứ phủ là tín ngưỡng bản địa đặc sắc của người Việt, không chỉ hướng niềm tin của con người vào thế giới sau khi chết, mà còn hướng đến thế giới hiện tại, sức khỏe, tiền tài, quan lộc thông qua việc cầu khẩn đấng vô hình. Mỗi vị thánh trong tứ phủ đều có những vai trò, nhiệm vụ riêng với mục đích giữ gìn đạo hạnh, cứu độ chúng sinh. Tính uy nghiêm, linh thiêng của các vị thần, thánh trong điện mẫu đã thu hút được hàng ngàn, hàng trăm du khách thập phương, các con nhang đệ tử đến với cửa điện, để cầu xin tài lộc, che chở, bình an. Có thể nói, việc phụng thờ thần hổ không phát triển độc lập mà tồn tại song hành cùng với các tôn giáo, tín ngưỡng khác, đặc biệt là tín ngưỡng thờ mẫu.

Sự hiện diện của ngài trong điện mẫu đã khẳng định uy quyền, sức mạnh của các vị thần tự nhiên trong hệ thống bách thần của người Việt. Hổ đã đi vào tâm thức dân gian với sự cung kính, tôn sùng bởi quyền năng trừ tà, ban phát tài lộc, công danh cho mọi người.